Mới đây, Viện Văn hoá Nghệ thuật quốc gia Việt Nam phối hợp với Cục Bản quyền tác giả (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch – VHTTDL) đã tổ chức Hội thảo chuyên đề “Củng cố việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hóa và sáng tạo ở Việt Nam”.
Hội thảo được tổ chức nhằm mục đích công bố các kết quả nghiên cứu do đội ngũ các chuyên gia quốc tế và quốc gia của Dự án "Củng cố việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ ở Việt Nam" (SIPE) thực hiện trong năm 2022 về tổng quan khuôn khổ pháp lý hiện hành và thực trạng việc bảo vệ, thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá và sáng tạo ở Việt Nam.
Đây cũng là dịp để các nhà khoa học, nhà quản lý, doanh nghiệp, tổ chức, không gian sáng tạo và cá nhân hoạt động trong lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật và sáng tạo ở Việt Nam cùng trao đổi, bàn luận về thực trạng bảo vệ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong các ngành văn hoá và sáng tạo ở Việt Nam, từ đó đề ra những gợi mở, giải pháp nhằm nâng cao năng lực quản lý nhà nước trong bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ cho các lĩnh vực văn hóa sáng tạo, nâng cao nhận thức và củng cố việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ cho các cán bộ quản lý nhà nước, nghệ sĩ, người thực hành và kinh doanh trong lĩnh vực văn hoá, sáng tạo ở Việt Nam.
Có thể thấy, các ngành công nghiệp văn hóa (CNVH) và sáng tạo đang có đóng góp mạnh mẽ cho nền kinh tế quốc gia với 8,081 tỉ USD, chiếm 3,61% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) vào năm 2018 và mang lại công việc cho hơn 3 triệu lao động, chiếm 6,1% tổng lao động có việc làm trên cả nước vào năm 2019. Tuy nhiên, các ngành này hiện đang gặp nhiều thử thách do những vi phạm về quyền sở hữu trí tuệ của nghệ sĩ và những người sáng tạo, gây ảnh hưởng tiêu cực kéo dài tới sự phát triển khỏe mạnh của các ngành CNVH và sáng tạo.
ThS Hoàng Lan Phương, TS Lê Tùng Sơn đến từ Đại học KHXH&NV, Đại học Quốc gia Hà Nội đưa ra những con số khiến những người trong cuộc không khỏi băn khoăn: Kết quả khảo sát về thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hóa và sáng tạo ở Việt Nam của nhóm nghiên cứu cho thấy, 14% chủ thể sáng tạo cho biết thường xuyên bị xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, 29% chủ thể sáng tạo đã từng bị xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, 57% chưa từng bị xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Trong số các sản phẩm văn hóa, sáng tạo bị xâm phạm thì âm nhạc chiếm 76,9%, điện ảnh là 71,6%, xuất bản 50,7%. Các quyền sở hữu trí tuệ bị xâm phạm gồm sao chép (64,9%), làm tác phẩm phái sinh (37,8%), quyền nhân thân (27%). Đáng chú ý, về nguyên nhân dẫn đến vi phạm, chiếm 82,1% là do thói quen; 66,4% do nhận thức về pháp luật hạn chế; 64,9% do môi trường số và 61,9% do chế tài xử phạt còn nhiều bất cập.
Tại hội thảo, luật sư Phan Vũ Tuấn (Phó Chủ tịch Hội Sở hữu trí tuệ TP.HCM, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài quốc tế châu Á - Thái Bình Dương - PIAC) đã ví von: “Mật độ, cách thức xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam đã đến mức trở thành “khuôn mẫu” trên thế giới, bởi có quá nhiều chiêu trò, biến hóa khiến các chủ thể quyền và giới sáng tạo phải bó tay”.
Ông Tuấn nhắc lại trường hợp trang xem phim lậu “phimmoi” dù đã bị khởi tố vài năm nay, nhưng kết quả vẫn chưa đi đến đâu. Trong khi đó, “website bất tử” này vẫn liên tục “ve sầu thoát xác”, thay đổi vô số tên miền để qua mắt cơ quan chức năng. “Với lợi nhuận thu được quá lớn, những trang web lậu như vậy còn được gọi bằng tên “vua lì đòn”, chặn trang nọ lại mọc trang kia, chỉ thay đổi tên hoặc một vài ký tự. Muôn hình vạn trạng như thế, lại được người dùng ưa “của chùa” nhiệt tình chia sẻ, thực sự là quá khó khăn đối với giới sáng tạo và các nhà cung cấp dịch vụ chính thống, các cơ quan quản lý về bản quyền”, luật sư Phan Vũ Tuấn nêu. Luật sư này cũng lắc đầu khi trí tuệ trong nhiều trường hợp lại được người sử dụng các dịch vụ ứng dụng cho việc... xâm phạm bản quyền. Thói quen xem “chùa”, từ phim đến các giải bóng đá, chương trình giải trí đã khiến nhiều người có hành động xem lậu, phát lậu. Các kênh lậu cũng sẵn sàng lật ngược hình ảnh của một trận bóng đá để tránh bị quét hình ảnh bản quyền. “Cùng với đó, thị trường còn xuất hiện cả thiết bị có gương soi để có thể đặt điện thoại vào, khi đó hình ảnh được lật lại để trở thành đúng chiều trong gương. Cách này chắc các nhà sáng tạo cũng... khóc”, ông Tuấn nói.
Bởi muôn hình vạn trạng như thế, nên theo luật sư này, giải pháp tận gốc chỉ có thể xuất phát từ chính tư duy, ý thức của người sử dụng về việc “nói không” với phim lậu, chương trình vi phạm bản quyền.
Nhanhieuviet (Theo Tạp chí Sở hữu Trí tuệ - Link gốc)
