Mới đây, Universal Music Group (UMG) và Udio thông báo đã đạt được thỏa thuận dàn xếp vụ kiện vi phạm bản quyền và ký kết “thỏa thuận hợp tác chiến lược đầu tiên trong ngành” nhằm phát triển một nền tảng sáng tạo âm nhạc bằng AI có bản quyền.
Nền tảng dịch vụ mới được dự kiến sẽ ra mắt vào năm 2026 và cho phép người dùng tùy chỉnh, phát trực tuyến và chia sẻ các bản nhạc được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo - vốn được huấn luyện trên các bản thu âm được cấp phép hợp pháp từ danh mục của UMG.
Thỏa thuận này được đưa ra sau khi UMG và loạt hãng thu âm lớn khác khởi kiện Udio vào năm 2024, cáo buộc công ty đã huấn luyện hệ thống AI của mình bằng các bản thu âm có bản quyền mà không được phép. Đơn kiện cho rằng các mô hình AI của Udio đã tạo ra những bài hát giống hệt với các bản ghi nổi tiếng, bao gồm các ca khúc của Taylor Swift, BTS và Ariana Grande, bằng cách sao chép từ kho dữ liệu “với quy mô gần như không tưởng".
UMG và các đối tác lập luận rằng những tác phẩm do AI tạo ra theo cách này có thể “trực tiếp cạnh tranh, làm giảm giá trị và cuối cùng là lấn át” các bản thu âm do con người sáng tạo.
Nền tảng AI mới sẽ hoạt động như thế nào?
Theo thỏa thuận, các nghệ sĩ và nhạc sĩ của UMG sẽ có thêm cơ hội thu nhập thông qua các hợp đồng cấp phép bao gồm cả quyền ghi âm và quyền xuất bản.
Trong khi đó, Udio nhấn mạnh rằng nghệ sĩ vẫn giữ quyền kiểm soát và có thể thiết lập quyền hạn cụ thể, đặc biệt là họ sẽ quyết định “những gì và cách thức bạn có thể sáng tạo” bằng giọng hát hoặc phong cách của họ.
Trên thực tế, nền tảng này sẽ cho phép người hâm mộ và nhà sáng tạo tạo ra các bản nhạc mới dựa trên phong cách riêng biệt của nghệ sĩ, phối lại hoặc tái tưởng tượng các bài hát yêu thích theo thể loại khác, hoặc kết hợp nhiều phong cách trong các bản mash-up.
Hơn nữa, dịch vụ sẽ hoạt động trong một “môi trường khép kín”, nơi các công nghệ như nhận dạng vân âm thanh (fingerprinting) và bộ lọc được áp dụng để đảm bảo việc sáng tạo và chia sẻ có trách nhiệm. UMG mô tả thỏa thuận này là một bước tiến hướng đến một hệ sinh thái AI thương mại lành mạnh, nơi nghệ sĩ, nhạc sĩ, hãng thu âm và công ty công nghệ có thể cùng phát triển.
Đáng chú ý, trong giai đoạn chuyển tiếp trước khi nền tảng chính thức ra mắt, sản phẩm hiện tại của Udio vẫn sẽ được duy trì, nhưng có một số thay đổi: chức năng tải xuống sẽ bị tạm ngưng, hệ thống sẽ dần chuyển sang mô hình mới, và người dùng hiện tại sẽ được tặng thêm tín dụng sử dụng.
Âm nhạc do AI tạo ra và vấn đề bản quyền
Tại Ấn Độ, tranh luận về bản quyền và âm nhạc do AI tạo ra đang trở nên gay gắt khi các nghệ sĩ và nền tảng ngày càng sử dụng công cụ AI tổng hợp. Hiệp hội Âm nhạc Ấn Độ (IMI), đại diện cho các hãng thu âm lớn, gần đây đã kêu gọi chính phủ ban hành quy định minh bạch đối với các hệ thống AI sử dụng tác phẩm có bản quyền để huấn luyện.
Bên cạnh đó, các hiệp hội của Hollywood và Bollywood cho rằng Luật Bản quyền Ấn Độ (sửa đổi lần cuối năm 2012) chưa đề cập rõ đến tác giả phi nhân loại, khiến quyền của nghệ sĩ bị đe dọa khi AI sao chép giọng hát hoặc sáng tác của họ mà không có giấy phép.
Trong một diễn biến đáng chú ý, Tòa án Tối cao Bombay đã tạm thời bảo vệ ca sĩ Asha Bhosle trong vụ kiện chống lại các nền tảng AI giả giọng và hình ảnh của bà cho thấy tòa án bắt đầu công nhận quyền nhân thân trong kỷ nguyên truyền thông tổng hợp.
Trên phạm vi toàn cầu, các cơ quan quản lý và tổ chức âm nhạc cũng đang siết chặt kiểm soát. Văn phòng Bản quyền Hoa Kỳ năm 2025 tái khẳng định rằng chỉ các tác phẩm có yếu tố “sáng tạo bởi con người” mới đủ điều kiện được bảo hộ bản quyền, đồng thời bác bỏ các tác phẩm do AI tạo ra hoàn toàn.
Tại châu Âu, tổ chức quyền âm nhạc STIM của Thụy Điển đã ra mắt giấy phép cho phép các nhà phát triển AI được huấn luyện hợp pháp trên các bài hát có bản quyền, đồng thời trả tiền bản quyền cho nhạc sĩ. Các nền tảng phát trực tuyến như Deezer và Spotify cũng công bố các sáng kiến AI có trách nhiệm, bao gồm việc gắn nhãn, giám sát và hạn chế các bản nhạc do AI tạo ra mô phỏng nghệ sĩ thật.
Vai trò của thỏa thuận bản quyền AI giữa UMG và Udio
Thỏa thuận giữa Universal Music Group và Udio cùng nền tảng âm nhạc AI được cấp phép đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong cách ngành công nghiệp âm nhạc toàn cầu chung sống với trí tuệ nhân tạo. Trước đây, phần lớn các sản phẩm âm nhạc tạo bởi AI tồn tại trong “vùng xám” pháp lý, khiến nghệ sĩ không được công nhận hay trả thù lao khi giọng hát hoặc tác phẩm của họ bị máy móc sao chép.
Thỏa thuận này cho thấy ngành âm nhạc đang chuyển từ đối đầu sang hợp tác, công nhận tiềm năng sáng tạo của AI nhưng đồng thời thiết lập ranh giới rõ ràng về tác quyền và quyền sở hữu.
Tại Ấn Độ, xu hướng này càng có ý nghĩa khi ngày càng nhiều nhạc sĩ thử nghiệm với công cụ AI, trong khi luật pháp vẫn thiếu quy định cụ thể sẽ tạo ra khoảng trống có thể đe dọa quyền kiểm soát sáng tạo và thu nhập của nghệ sĩ. Các động thái từ IMI và vụ Asha Bhosle nhấn mạnh sự cấp thiết phải hiện đại hóa luật bản quyền trước khi việc lạm dụng trở thành phổ biến.
Xét trên phạm vi toàn cầu, sự chuyển hướng sang các mô hình cấp phép bản quyền, từ cơ chế trả thù lao cho nhạc sĩ của Thụy Điển đến sáng kiến AI có trách nhiệm của Spotify, cho thấy quản lý quyền chứ không phải kiện tụng sẽ định hình giai đoạn tiếp theo của âm nhạc AI.
Thỏa thuận giữa UMG và Udio sẽ tạo tiền đề để xây dựng nền tảng sử dụng AI có trách nhiệm và minh bạch trong một lĩnh vực vốn bị chi phối bởi lớn bởi bản quyền. Bước tiến này đồng thời khẳng định rằng sáng tạo của con người vẫn là trung tâm, mà không bị thay thế, trong việc định hình tương lai của âm nhạc do trí tuệ nhân tạo tạo ra.
Nhanhieuviet (Theo Tạp chí Sở hữu Trí tuệ - Link gốc)
