Na Chi Lăng: Từ đặc sản vùng cao đến thương hiệu nông sản quốc gia

Na Chi Lăng được biết đến như loại quả đặc trưng của vùng đất Lạng Sơn, đặc biệt tập trung nhiều ở thị trấn Đồng Mỏ và các xã ven núi. Không chỉ là nguồn thu nhập quan trọng của hàng nghìn hộ dân, Na Chi Lăng còn mang theo cả giá trị văn hóa và khát vọng vươn ra thị trường lớn...

Từ một đặc sản địa phương để trở thành thương hiệu nông sản quốc gia, hành trình của quả na vẫn còn nhiều thử thách.

Điểm độc đáo nhất của Na Chi Lăng nằm ở điều kiện tự nhiên. Được trồng trên các triền núi đá vôi, dưới khí hậu khắc nghiệt với ngày nắng gắt và đêm mát lạnh, quả na ở đây có vị ngọt thanh, thịt chắc, hương thơm đặc trưng, khác biệt rõ rệt so với nhiều vùng khác. Chính sự độc bản về thổ nhưỡng và khí hậu đã giúp Na Chi Lăng sớm được công nhận chỉ dẫn địa lý, trở thành một trong những sản phẩm nông sản tiêu biểu của Việt Nam. Tuy nhiên, giá trị ấy mới chỉ dừng lại ở phạm vi địa phương, chưa được khai thác đầy đủ để bước vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Một trong những nút thắt hiện nay là phương thức sản xuất. Người dân vẫn chủ yếu canh tác nhỏ lẻ, tự phát, dù đã có mô hình VietGAP, GlobalGAP nhưng chưa đồng bộ. Việc lạm dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật còn tồn tại ở một số vườn, khiến chất lượng quả chưa ổn định. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về tái cấu trúc sản xuất: chuyển mạnh sang phương pháp canh tác sạch, ứng dụng công nghệ sinh học, quản lý chất lượng ngay từ khâu vườn. Nếu làm được, quả na Chi Lăng sẽ có “tấm hộ chiếu” để vào những thị trường khó tính nhất.

Cùng với sản xuất, câu chuyện thị trường cũng là bài toán lớn. Hiện nay, đầu ra của quả na phụ thuộc nhiều vào thương lái, tiêu thụ chủ yếu trong nước hoặc xuất khẩu tiểu ngạch sang Trung Quốc. Trong khi đó, các doanh nghiệp lớn mới chỉ tham gia ở mức thí điểm, chưa có sự liên kết chặt chẽ và chiến lược dài hạn. Muốn đi xa, cần tổ chức lại chuỗi giá trị: nông dân – hợp tác xã – doanh nghiệp – cơ quan quản lý. Doanh nghiệp phải giữ vai trò đầu tàu trong thu mua, bảo quản, chế biến, xuất khẩu; còn người nông dân tập trung sản xuất đạt chuẩn; hợp tác xã làm cầu nối, bảo đảm khâu logistics và truy xuất nguồn gốc.

Từ đặc sản địa phương vươn lên thành thương hiệu quốc gia, Na Chi Lăng cần nhiều hơn sự quảng bá và đầu tư bài bản. Không chỉ xuất hiện trên mâm cơm người Việt, mà còn có thể trở thành sản phẩm quà tặng cao cấp, gắn với du lịch trải nghiệm, đưa hình ảnh Lạng Sơn ra thế giới. Bài toán không chỉ là sản lượng hay giá bán, mà chính là tầm nhìn: xây dựng “Na Chi Lăng” như một biểu tượng nông sản Việt Nam, tương tự cách New Zealand đã làm với kiwi. Khi đó, giá trị không chỉ nằm ở quả ngọt trên tay, mà còn ở niềm tự hào về một sản phẩm Việt có chỗ đứng xứng đáng trên bản đồ nông sản toàn cầu.