Tình hình xuất khẩu gạo năm 2015 và dự báo năm 2016

Xuất khẩu gạo đã khởi sắc trong 2 tháng cuối năm, nhờ 2 hợp đồng tập trung xuất khẩu gạo đi Philippines và Indonesia với số lượng 1,5 triệu tấn hồi cuối tháng 10/2015, do đó nâng lượng gạo cả năm lên 6,59 triệu tấn, thu về trên 2,8 tỷ USD (tăng 3,28% về lượng, nhưng vẫn giảm 5,13% về kim ngạch so với năm 2014). Về sản lượng, Việt Nam là nước xuất khẩu gạo đứng thứ 3 thế giới, sau Ấn Độ (hơn 10,2 triệu tấn) và Thái Lan (gần 9,6 triệu tấn).

Xuất khẩu gạo sang thị trường Trung Quốc – thị trường lớn nhất tiêu thụ gạo của Việt Nam cũng tăng 4,8% về lượng nhưng vẫn sụt giảm 3,59% về kim ngạch so với năm 2014 (đạt 2,12 triệu tấn, tương đương 859,2 triệu USD). Xuất khẩu sang Philippines cũng giảm cả về lượng và kim ngạch, đạt 1,14 triệu tấn, thu về 467,26 triệu USD (giảm 15,4% về lượng và giảm 23,22% về kim ngạch). Năm 2015 xuất khẩu sang thị trường Indonesia lại đạt mức tăng mạnh 105,4% về lượng và tăng trên 77% về kim ngạch (đạt 0,67 triệu tấn, tương đương 266,72 triệu USD).

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, căn cứ lượng hàng tồn kho (300.000- 400.000 tấn gạo thường) và đơn hàng cần giao trong quý I/2016 (1,2 triệu tấn), dự báo DN bắt buộc sẽ phải mua lúa gạo của nông dân với giá cao để phục vụ xuất khẩu.

Các chuyên gia cho rằng, hiện thị trường đang có nhu cầu lớn về gạo thơm, ngay cả thị trường Trung Quốc vốn dễ tính cũng bắt đầu chuộng dòng gạo cao cấp này. Do đó, việc làm cấp thiết lúc này là phải kiểm soát được dư lượng thuốc bảo vệ thực vật thì mới có thể tận dụng được thị trường tiềm năng trong TPP (Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương) như Mỹ. Muốn làm được điều này, phải tổ chức sản xuất theo chuỗi, liên kết được với nông dân, hợp tác xã; còn nếu DN tự làm sẽ phân tán nguồn lực.

Số liệu thống kê sơ bộ của TCHQ về xuất khẩu gạo năm2015

Về giá gạo xuất khẩu năm 2015: Thị trường xuất khẩu gạo cạnh tranh khá gay gắt, nhu cầu nhập khẩu từ các thị trường thấp, trong khi lượng tồn kho cao và bất lợi về tình hình tài chính... đã tác động khiến giá chào gạo xuất khẩu thế giới có xu hướng giảm. Đặc biệt, tại Châu Á giá gạo liên tục giảm và có thời điểm xuống mức thấp nhất trong vòng nhiều năm trở lại đây.

So với năm 2014, giá chào bán gạo của Thái Lan và Việt Nam nhìn chung giảm. Tại Thái Lan, giá gạo 5% tấm khoảng 340 - 420 USD/tấn (giảm 25 - 30 USD/tấn); giá gạo 25% tấm khoảng 344 - 400 USD/tấn (giảm 6 USD/tấn). Giá chào bán gạo của Việt Nam loại 5% tấm trong khoảng 320 - 390 USD/tấn (giảm 50 - 75 USD/tấn); gạo 25% tấm khoảng 320 - 365 USD/tấn (giảm 45 - 55 USD/tấn).

Giá gạo xuất khẩu năm 2015

ĐVT:USD/tấn

Triển vọng xuất khẩu gạo năm 2016

Xuất khẩu gạo đầu năm 2016 có nhiều khởi sắc khi lượng hợp đồng đã ký còn nhiều và nhu cầu nhập khẩu từ các thị trường lớn đến sớm. Theo dự báo, vụ đông xuân năm nay sẽ không phải mua tạm trữ và cả nông dân lẫn doanh nghiệp kinh doanh sẽ “dễ thở” hơn năm trước.

Chủ tịch Hiệp hội Lương thực VN (VFA) cho biết, hiện vẫn còn khoảng 500.000-600.000 tấn gạo cần giao cho các hợp đồng tập trung và 200.000 tấn hợp đồng thương mại mà các doanh nghiệp đã ký kết trong quý 1-2016.

Trong khi đó, gạo tồn kho của VN trong năm 2015 không còn nhiều như các năm trước, bởi lượng gạo xuất khẩu của VN trong năm 2015 lên tới 6,6 triệu tấn, chưa tính đến lượng gạo xuất khẩu qua Trung Quốc bằng đường tiểu ngạch lên đến hàng triệu tấn. Hợp đồng còn nhiều và tồn kho thấp, đó là điểm tích cực cho xuất khẩu gạo của VN năm 2016.

Dự báo xuất khẩu gạo VN trong nửa đầu năm 2016 sẽ khá tốt, do các quốc gia nhập khẩu lớn như Philippines, Trung Quốc, Indonesia và Malaysia sẽ sớm ký hợp đồng nhập gạo để ổn định nguồn cung lương thực trong nước và đối phó với tác động hạn hán do El Nino gây ra.

Trong đó, Trung Quốc sẽ tiếp tục là một thị trường tiêu thụ gạo quan trọng của VN không chỉ trong năm 2016 mà cả các năm tiếp theo do nhu cầu lớn, vận chuyển dễ dàng và yêu cầu không cao về chất lượng.

Cơ quan Lương thực quốc gia Philippines cho biết đã có kế hoạch mua thêm gạo từ VN và Thái Lan trong năm 2016 để đảm bảo nguồn cung lương thực. Trong đó, nước này sẽ mua ít nhất 50.000 tấn gạo từ VN và Thái Lan để đảm bảo đủ lượng dự trữ trong những thời điểm bị ảnh hưởng bởi thiên tai. Chính phủ Indonesia cũng có kế hoạch mua 350.000 tấn gạo ngay trong quý 1-2016 để tăng lượng dự trữ và hạn chế sự tăng giá.

Giá gạo nội địa trung bình của Indonesia đã tăng lên mức 784 USD/tấn trong khi chính phủ nước này muốn giữ ổn định ở mức giá 612 USD/tấn. Dù sản lượng lương thực nội địa của Indonesia sẽ tăng lên trong năm 2016, Bộ Nông nghiệp Mỹ vẫn dự báo Indonesia sẽ nhập khẩu khoảng 1,6 triệu tấn gạo trong năm nay so với 1,5 triệu tấn của năm 2015.

Tương tự, các dự báo cũng cho thấy Malaysia sẽ tăng lượng nhập khẩu gạo trong năm 2016 do ảnh hưởng của hiện tượng El Nino.

Thủy Chung

Nguồn: Phòng Thông tin kinh tế quốc tế - VITIC