Việc giành được văn bằng bảo hộ SHTT chỉ là bước khởi đầu cho các làng nghề truyền thống Việt Nam. Thách thức không còn nằm ở việc đăng ký với Cục SHTT, mà là quản trị nội bộ: làm thế nào để đảm bảo hàng trăm hộ sản xuất tuân thủ Quy chế chất lượng chung, giữ vững uy tín tập thể.
Các làng nghề đang buộc phải chuyển từ "cuộc chiến pháp lý bên ngoài" sang "cuộc chiến quản trị nội bộ" để sở hữu trí tuệ (SHTT) thực sự có giá trị.
Trong mô hình làng nghề, tài sản trí tuệ mang tính cộng đồng. Sự thành công của thương hiệu chung (như Gốm Bát Tràng hay Lụa Vạn Phúc) hoàn toàn phụ thuộc vào khả năng tự quản lý của cộng đồng. Tuy nhiên, các tổ chức đại diện (như Hiệp hội làng nghề) thường thiếu nguồn lực tài chính và chuyên môn kỹ thuật để giám sát hàng trăm hộ sản xuất.
Sự lỏng lẻo trong khâu kiểm soát chất lượng nội bộ là lý do khiến hàng kém chất lượng và hàng pha trộn dễ dàng "đội lốt" thương hiệu chung. Khi một vài cá nhân vì lợi nhuận tức thời sẵn sàng nhập hàng công nghiệp từ nơi khác nhưng lợi dụng tư cách thành viên để gắn nhãn hiệu tập thể đã được bảo hộ. Việc này không chỉ làm suy giảm uy tín mà còn gây rạn nứt niềm tin giữa các thành viên làm ăn chân chính với người tiêu dùng.
Để đối phó với những thách thức đó, các làng nghề cần phải biến Quy chế Quản lý và Sử dụng Nhãn hiệu thành công cụ pháp lý sắc bén nhất. Quy chế này không thể chỉ là văn bản trên giấy; nó phải được thực thi thông qua một hệ thống kiểm soát độc lập, minh bạch và có tính răn đe cao.
Hiệp hội cần minh bạch hóa danh sách các hộ sản xuất đạt chuẩn và định kỳ thuê đơn vị độc lập để lấy mẫu sản phẩm đi kiểm nghiệm chất lượng. Quan trọng hơn, phải thiết lập một quy trình xử lý nghiêm khắc và công khai đối với các hộ vi phạm. Việc thu hồi quyền sử dụng nhãn hiệu tập thể phải được tiến hành nhanh chóng, không khoan nhượng, nhằm tạo ra sự răn đe mạnh mẽ trong nội bộ làng nghề.
Trong bối cảnh hiện đại, việc kiểm soát thủ công không còn khả thi. Chuyển đổi số trong quản trị SHTT là hướng đi bắt buộc.
Việc ứng dụng mã QR Code truy xuất nguồn gốc là giải pháp hiệu quả để minh bạch hóa thông tin. Mỗi sản phẩm được gắn mã QR Code sẽ liên kết đến cơ sở dữ liệu chung của làng nghề, cho phép người mua xác minh nguồn gốc, tiêu chuẩn chất lượng và tính xác thực của sản phẩm ngay lập tức. Điều này giúp các làng nghề như gốm sứ hay lụa tơ tằm có thể quản lý chuỗi cung ứng, đồng thời gia tăng giá trị thương mại cho sản phẩm thật trên thị trường trong nước và quốc tế.
Như vậy có thể thấy, để bảo vệ tài sản trí tuệ và danh tiếng ngàn năm, các làng nghề Việt Nam cần một hệ thống tự quản trị nội bộ vững chắc. Đây là cuộc chiến nội hàm, SHTT mới thực sự là tấm khiên vững chắc, bảo vệ giá trị truyền thống khỏi sự lạm dụng và giả mạo.
Nhanhieuviet (Theo Tạp chí Sở hữu Trí tuệ - Link gốc)
