Tại Hội thảo “Thương mại hóa tài sản trí tuệ - Thực trạng và giải pháp”, các chuyên gia, doanh nghiệp và nhà khoa học đã thống nhất nhận định: Hà Nội đang đứng trước cơ hội vàng để biến các sáng chế, nhãn hiệu và kết quả nghiên cứu thành nguồn lực kinh tế và động lực tăng trưởng mới.
Tuy nhiên, việc thương mại hóa tài sản trí tuệ (TSTT) ở Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng vẫn còn nhiều hạn chế, đòi hỏi phải có những giải pháp đột phá.
Nghịch lý: Dẫn đầu về đăng ký, kém hiệu quả về doanh thu
Phát biểu khai mạc, Phó Giám đốc Sở KH&CN Hà Nội Phan Văn Phúc nhấn mạnh vai trò của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực then chốt cho phát triển theo Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị. Dù Hà Nội dẫn đầu cả nước về số lượng đơn và văn bằng bảo hộ TSTT, nhưng việc khai thác giá trị vẫn là một thách thức lớn.
Ông Phúc chỉ rõ thực trạng đáng lo ngại: tỷ lệ thương mại hóa sáng chế tại Việt Nam chỉ khoảng 0,1%, thấp hơn rất nhiều so với mức trung bình thế giới (5%) và các nước phát triển (10%). "Nhiều TSTT mới dừng lại ở việc xác lập quyền mà chưa phát huy được tiềm năng thành nguồn lực phát triển," ông Phan Văn Phúc phân tích, đồng thời chỉ ra vấn đề nhận thức hạn chế và tình trạng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ vẫn phổ biến, đặc biệt với các đặc sản và thương hiệu địa phương.
Củng cố thêm bức tranh này, TS. Nguyễn Hữu Cẩn – Quyền Viện trưởng Viện Khoa học Sở hữu trí tuệ Quốc gia – đưa ra con số nghịch lý: Việt Nam đứng thứ 37 toàn cầu về chỉ số đầu ra đổi mới sáng tạo, nhưng chỉ xếp hạng 112 về thu nhập từ sở hữu trí tuệ. Điều này phản ánh rõ rệt việc chúng ta tạo ra kết quả nghiên cứu tương đối tốt, nhưng lại kém hiệu quả trong việc chuyển hóa thành doanh thu thực tế.
Ba "điểm nghẽn" cần tháo gỡ
Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ Nguyễn Hoàng Giang nhấn mạnh, xu hướng toàn cầu đang chuyển dịch từ bảo hộ TSTT sang khai thác giá trị. Dù Việt Nam đứng thứ 44/139 quốc gia về Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (năm 2025), vẫn tồn tại ba “điểm nghẽn” chính: Khó khăn trong Định giá TSTT do thiếu chuẩn mực pháp lý; Thiếu hụt Nhân lực và Dữ liệu minh bạch; Tình trạng Vi phạm quyền ngày càng phức tạp trên môi trường số.
Ông Giang đề xuất Hà Nội cần tiên phong thử nghiệm cơ chế đặc thù, xây dựng hệ sinh thái định giá và áp dụng mô hình tài chính hóa TSTT với sự bảo lãnh của các tổ chức quốc tế để tạo đột phá.
Về phía doanh nghiệp, ông Lưu Hải Minh – Chủ tịch HĐQT Công ty CP Công nghệ Mới Nhật Hải (OIC New) – chia sẻ kinh nghiệm thương mại hóa thành công hệ sinh thái sản phẩm nano được cấp bằng sáng chế tại Việt Nam và Mỹ. Tuy nhiên, ông cũng chỉ rõ những rào cản thực tiễn: thiếu hành lang pháp lý rõ ràng về định giá TSTT, chính sách thuế bất cập, và việc TSTT chưa được công nhận rộng rãi như tài sản đảm bảo để tiếp cận vốn. Ông đề xuất Hà Nội thí điểm định giá sáng chế của 25 doanh nghiệp KH&CN bằng ngân sách thành phố, coi đó là cơ sở cho tín dụng và đầu tư R&D.
Ba giải pháp then chốt để bứt phá
Để biến tiềm năng TSTT thành động lực tăng trưởng kinh tế, các chuyên gia đã thống nhất chỉ ra ba giải pháp then chốt mà Hà Nội cần tập trung triển khai:
Định giá và Tài chính hóa TSTT: Xây dựng cơ chế đánh giá chính xác và công nhận giá trị của sáng chế, nhãn hiệu, và bí mật kinh doanh; Tạo nền tảng để triển khai các mô hình tín dụng và quỹ đầu tư mạo hiểm dựa trên TSTT, giúp doanh nghiệp công nghệ dễ dàng tiếp cận vốn.
Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao: Đào tạo đội ngũ chuyên gia định giá và tư vấn chuyển giao công nghệ chuyên nghiệp; Nâng cao năng lực quản lý sở hữu trí tuệ cho doanh nghiệp và viện nghiên cứu, đồng thời khuyến khích các trường đại học phát triển mô hình spin-off để đưa công nghệ ra thị trường.
Thực thi quyền sở hữu trí tuệ mạnh mẽ: Tăng cường thanh tra, kiểm soát vi phạm trên môi trường số một cách quyết liệt; Nâng cao nhận thức xã hội về giá trị của sáng tạo để bảo vệ quyền lợi doanh nghiệp và đảm bảo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng.
Phó Giám đốc Sở KH&CN Hà Nội Phan Văn Phúc khẳng định, chỉ khi TSTT được nhìn nhận và khai thác đúng tầm giá trị, chúng mới thực sự trở thành động lực cho tăng trưởng kinh tế tri thức và hội nhập bền vững. Sự đồng hành giữa Nhà nước, doanh nghiệp và giới khoa học là yếu tố then chốt để biến sáng tạo thành giá trị kinh tế thực sự. Hội thảo này được kỳ vọng là nền tảng để Hà Nội tiếp tục đi đầu, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Nhanhieuviet (Theo Tạp chí Sở hữu Trí tuệ - Link gốc)
