Getty Images đang đối đầu với công ty trí tuệ nhân tạo Stability AI tại một tòa án ở London trong phiên tòa bản quyền lớn đầu tiên liên quan đến ngành công nghiệp AI tạo sinh. Kết quả của phiên tòa được nhận định có thể tạo ra bước ngoặt lớn đối với tương lai ngành AI.
Phiên tòa đã chính thức bắt đầu vào ngày 9/6 vừa qua tại Tòa án Tối cao Anh và dự kiến sẽ kéo dài trong 3 tuần trước khi có phán quyết bằng văn bản từ thẩm phán sau đó.
Stability, có trụ sở tại London, sở hữu một công cụ tạo hình ảnh bằng AI được sử dụng rộng rãi, đã gây sốt vì khả năng tạo ra tác phẩm nghệ thuật và hình ảnh chân thực chỉ trong chớp mắt khi được phát hành vào tháng 8/2022. Ba tháng sau, OpenAI ra mắt chatbot ChatGPT và các công cụ AI nhanh chóng trở thành hiện tượng.
Các công ty công nghệ từ lâu đã lập luận rằng các quy định pháp lý về “sử dụng hợp lý” (fair use) tại Hoa Kỳ hoặc “sử dụng hợp lý” (fair dealing) tại Vương quốc Anh cho phép họ huấn luyện hệ thống AI bằng cách sử dụng lượng lớn văn bản và hình ảnh có sẵn.
Getty, có trụ sở tại Seattle, sau đó đã cáo buộc rằng quá trình phát triển công cụ tạo hình ảnh AI mang tên Stable Diffusion đã vi phạm bản quyền bộ sưu tập ảnh của họ "một cách trắng trợn" và "trên quy mô choáng ngợp". Getty là một trong những đơn vị đầu tiên thách thức các công ty công nghệ AI này khi đệ đơn kiện vi phạm bản quyền tại cả Hoa Kỳ và Anh vào đầu năm 2023.
“Những gì Stability làm là không phù hợp,” Giám đốc điều hành Getty, ông Craig Peters, nói với hãng AP vào năm 2023. Ông cho rằng những người sáng tạo tài sản trí tuệ cần được xin phép trước khi tác phẩm của họ được đưa vào hệ thống AI, thay vì phải chịu một cơ chế “tự động tham gia và phải chủ động từ chối” (opt-out regime).
Trong phiên tòa mở màn, đội ngũ pháp lý của Getty khẳng định vụ kiện này không phải là một cuộc đối đầu giữa giới sáng tạo và ngành công nghệ, mà hai bên hoàn toàn có thể đi đến một “mối quan hệ tương hỗ hài hòa”, vì việc cấp phép sử dụng tác phẩm sáng tạo là yếu tố then chốt cho sự thành công của AI.
“Vấn đề chỉ xuất hiện khi các công ty AI như Stability AI muốn sử dụng các tác phẩm mà không trả tiền,” luật sư Lindsay Lane của Getty phát biểu tại phiên tòa.
Luật sư Lindsay Lane cũng cho rằng vụ kiện này là “việc thực thi rõ ràng các quyền sở hữu trí tuệ”, bao gồm quyền tác giả, nhãn hiệu và quyền cơ sở dữ liệu.
Getty Images “nhận ra rằng ngành AI là một lực lượng tích cực”, nhưng điều đó “không thể biện minh cho việc các nhà phát triển AI chà đạp lên quyền sở hữu trí tuệ,” bà Lane nói.
Bà cáo buộc rằng Stability có “sự thèm khát vô độ” đối với hình ảnh để huấn luyện mô hình AI của mình, nhưng lại “hoàn toàn thờ ơ” với bản chất của những tác phẩm đó.
Stability không quan tâm liệu hình ảnh có được bảo vệ bản quyền, có chứa watermark, có phù hợp hay không, hoặc thậm chí là nội dung khiêu dâm — họ chỉ muốn đưa mô hình ra thị trường nhanh nhất có thể, Lane nói.
“Phiên tòa hôm nay là ngày đối mặt với hậu quả cho cách tiếp cận đó,” bà tuyên bố.
Trong văn bản lập luận chuẩn bị trước, Stability cho rằng các cáo buộc của Getty “là một mối đe dọa rõ ràng đến toàn bộ hoạt động kinh doanh của Stability, cũng như ngành công nghiệp AI tạo sinh rộng lớn hơn.”
Stability lập luận rằng vụ kiện này không nên xét xử tại Anh vì quá trình huấn luyện mô hình AI thực chất diễn ra ở nơi khác, trên các máy chủ do tập đoàn công nghệ Mỹ Amazon điều hành. Công ty này cũng khẳng định rằng “chỉ một phần cực kỳ nhỏ” trong các kết quả tạo ngẫu nhiên từ công cụ AI của họ “có vẻ giống” với các tác phẩm của Getty.
Theo ông Ben Milloy, luật sư cao cấp tại công ty luật Fladgate (Anh), đơn vị không tham gia vào vụ kiện, khi phiên tòa kết thúc vào cuối tháng này, quyết định của thẩm phán nhiều khả năng sẽ không mang lại điều mà ngành AI mong muốn nhất - đó là việc mở rộng các ngoại lệ bản quyền cho huấn luyện AI.
Tuy nhiên, ông cho rằng phán quyết có thể “giúp củng cố vị thế cho một trong hai bên – chủ sở hữu quyền hay các nhà phát triển AI – trong bối cảnh đàm phán thương mại về cấp phép nội dung đang diễn ra trên toàn thế giới.”
Tại Mỹ, những vụ kiện tương tự vẫn chưa được đưa ra xét xử.
Sau khi ra mắt công nghệ mã nguồn mở của mình, Stability đã gặp nhiều khó khăn trong việc thương mại hóa thành công công cụ, phải đối mặt với các vụ kiện, tình trạng sử dụng sai mục đích và các vấn đề kinh doanh khác.
Nguồn gốc của Stable Diffusion bắt đầu từ Đức, nơi các nhà khoa học máy tính tại Đại học Ludwig Maximilian ở Munich hợp tác với công ty công nghệ Runway có trụ sở tại New York để phát triển thuật toán ban đầu. Các nhà nghiên cứu tại trường đại học này cho biết Stability AI đã cung cấp máy chủ để huấn luyện mô hình – vốn cần một lượng lớn sức mạnh tính toán.
Sau đó, Stability đổ lỗi cho Runway vì đã phát hành phiên bản sớm của Stable Diffusion, vốn bị sử dụng để tạo ra hình ảnh lạm dụng tình dục, nhưng cũng tuyên bố rằng họ sẽ nắm quyền kiểm soát độc quyền các phiên bản mới hơn của mô hình AI này.
Nhanhieuviet (Theo Tạp chí Sở hữu Trí tuệ - Link gốc)
